Regels of afspraken: wat werkt beter bij pubers en geld?

In haar boek Het riskante brein schrijft Barbara Braams dat regels van ouders in de opvoeding wel degelijk verschil maken. ‘Als ouders strenge regels over alcoholgebruik hebben, beginnen hun kinderen gemiddeld 1 jaar later met drinken dan kinderen van ouders die geen strenge regels hebben.’

Toch is het met geld een ander verhaal. ‘Bij alcohol wil je als ouder dat je kind iets juist niet doet, bijvoorbeeld drinken voor z’n 18de. Dan werkt het goed om duidelijke grenzen te stellen,’ zegt Braams. ‘Maar geldgebruik kun je niet uitstellen. Jongeren moeten juist leren ermee om te gaan. Daar hoort ruimte bij om te oefenen, af te wegen, en fouten te maken.’

Waarom regels bij geld minder goed werken

Bij alcohol ligt de focus op uitstellen: doe het liever zo laat mogelijk. Bij geld ligt het precies andersom: begin er op tijd mee, zodat je het leert. En dat vraagt om een andere houding van ouders. ‘Als je alleen maar regels oplegt, zonder gesprek, dan leren jongeren niet hoe ze zelf afwegingen kunnen maken. Dan missen ze juist de kans om te oefenen in wat uiteindelijk zelfstandigheid vraagt,’ zegt Braams.

Regel of afspraak: wat is het verschil?

Wat is eigenlijk het verschil tussen een regel en een afspraak? ‘Een regel leg je als ouder op, een afspraak maak je samen. De uitkomst kan hetzelfde zijn – bijvoorbeeld: geen snoep kopen van je zakgeld – maar hoe je daar komt maakt uit,’ legt Braams uit.

‘Als jongeren meedenken, voelen ze zich verantwoordelijker en begrijpen ze beter waarom de grens er is. En dat werkt: aan een afspraak houden ze zich beter dan aan een opgelegde regel.’

Sturen zonder overnemen

Je rol als ouder is niet om alle fouten te voorkomen, maar om richting te geven. ‘Als je wilt dat jongeren verantwoordelijkheid leren nemen, moet je ze die verantwoordelijkheid ook geven,’ zegt Braams.

Daarom werkt het goed om niet alleen vooruit te denken, maar ook samen terug te kijken: wat hadden we afgesproken, lukte dat, en wat zou je volgende keer anders doen?

Kijk niet naar het gedrag, maar naar de behoefte

In haar boek beschrijft Barbara Braams een mooi project in IJsland. Daar lukte het om het alcoholgebruik onder jongeren flink terug te dringen. Niet alleen door strengere regels (zoals een alcoholverbod onder de 20 en een avondklok voor 13- tot 16-jarigen), maar vooral door jongeren alternatieven te bieden. Er kwamen meer sportclubs, danslessen, muziekprojecten en kunstinitiatieven: plekken waar jongeren hun energie kwijt konden en waar ze aansluiting vonden bij anderen. Dat principe is breder toepasbaar, ook op geld. ‘Achter het gedrag van pubers zit vaak een behoefte,’ zegt Braams.

Ze geeft een voorbeeld: ‘Misschien is het in een vriendengroep normaal om veel geld uit te geven aan eten in restaurants. Maar je kunt ook een nieuwe norm maken: we gaan met z’n allen naar het park, en iedereen neemt iets mee. Dan ben je nog steeds samen, maar zonder dat het veel hoeft te kosten. Zo kun je samen kijken naar alternatieven die hetzelfde gevoel geven.’