'Soms hoor ik mijn vader praten.’

Je bent met je kind in de supermarkt en hoort jezelf zeggen: ‘Pak het huismerk maar, dat scheelt weer.’ Of je kijkt mee op de bankrekening van je tiener en denkt: hoe kun je al je zakgeld nou in 2 dagen uitgeven? Op dit soort momenten merk je hoe diepgeworteld je eigen geldpatronen zijn.

We krijgen onze ideeën over geld niet zomaar. Ze worden ons meegegeven door onze ouders en omgeving. Of het nu gaat om sparen, beleggen, geld uitgeven of schulden voorkomen: de manier waarop jij als ouder met geld omgaat, beïnvloedt ook hoe je kind erover denkt.

Financiële patronen

Hoe je zelf naar geld kijkt, is vaak gevormd in je eigen jeugd. Was geld een onderwerp waar open over werd gesproken, of juist iets waar je ouders zich zorgen over maakten? Werd sparen gestimuleerd of kon je gewoon om geld vragen als het op was?

‘Ouders geven financiële patronen door, vaak zonder dat ze zich daar bewust van zijn,’ zegt Babet Boswinkel, expert Jongeren & Geldzaken bij ABN Amro. ‘Dat zie je bijvoorbeeld bij sparen en beleggen. Jongeren met ouders die investeren, vinden beleggen vaak niet spannend. Ze hebben het van huis uit meegekregen. Maar jongeren uit gezinnen waar nooit werd belegd, zien het vaak als iets ingewikkelds of risicovols.’

Ook kleinere gewoontes kunnen doorwerken. ‘Denk aan het wel of niet openen van je post, hoe je omgaat met rekeningen en of je een buffer opbouwt. Als jij als ouder facturen altijd direct betaalt, leert je kind dat dat normaal is. Maar als er thuis weleens aanmaningen binnenkwamen of betalingen werden uitgesteld, dan wordt dat later misschien ook een gewoonte.’

5 tips van experts

Hoe kom je erachter welke geldpatronen doorwerken in je gezin? En hoe zorg je dat jouw kinderen hun eigen gedachten over geld vormen? In de boeken Later word ik Rijk (Annelou van Noort en Joëlla Opraus), Rijke Pa, Arme Pa (Robert Kiyosaki) en De Psychologie van Geld (Morgan Housel) staan deze 5 tips:

Tip 1: Analyseer je eigen money mindset

Schrijf op welke overtuigingen jij over geld hebt meegekregen van je ouders. Dit helpt je bewuster na te denken over wat je zelf doorgeeft. In Later word ik Rijk staat een vragenlijst die je kunt gebruiken:

• Wat is een duidelijke herinnering over geld of over omgaan met geld uit je kindertijd?

• Welke overtuiging of boodschap over geld heb jij vroeger meegekregen?

• Wat betekent geld nu voor jou?

• Wat voor gevoel geeft geld jou?

• Wat valt je op aan de manier waarop mensen in jouw familie met geld omgaan?

• Hoe denk jij over schulden, rood staan of kopen op afbetaling?

Tip 2: Praat op een neutrale manier over geld

Veel ouders koppelen geld (vaak onbewust) aan emoties zoals angst of schaamte. Maar: ‘Geld is geen goed of kwaad. Het is een hulpmiddel, en hoe je ermee omgaat bepaalt de uitkomst,’ schrijven de auteurs van Later word ik Rijk.

Probeer uitspraken als ‘Rijke mensen zijn vaak gierig’ te vermijden. In plaats daarvan kun je je kinderen vragen: ‘Wat zou jij met 100 euro doen?’ of ‘Wat betekent rijkdom voor jou?’ Zo leren ze zonder oordeel over geld na te denken.

Tip 3: Vertel over je eigen financiële missers

Financiële missers zijn normaal en iedereen maakt fouten. ‘De grootste financiële fout die je kunt maken, is denken dat je nooit fouten zult maken,’ schrijft Housel in De Psychologie van Geld. Veel ouders willen hun kinderen beheden voor financiële tegenslagen, maar door open te zijn over je eigen geldfouten, kunnen ze juist waardevolle lessen leren.

Vertel je kind over een financiële beslissing die je achteraf anders had willen maken. Misschien was het een dure aankoop waar je spijt van kreeg, of een investering die niet uitpakte zoals gehoopt. Bespreek wat je ervan hebt geleerd en hoe je nu anders met geld omgaat.

Tip 4: Vergelijk geld niet met geluk, maar met keuzes

Veel ouders willen hun kinderen bijbrengen dat geld niet het belangrijkste in het leven is. Een uitspraak als ‘Geld maakt niet gelukkig’ is dan al snel gedaan. Maar volgens Robert Kiyosaki gaat geld niet over geluk, maar over vrijheid en keuzes maken. ‘Rijke mensen denken niet in termen van ‘geld is goed of slecht’, maar in termen van ‘wat kan ik ermee doen?’,’ schrijft hij in Rijke pa, Arme pa. Stel bijvoorbeeld de vraag: ‘Welke keuzes kun je maken als je geld hebt?’ Zo leert je kind zelf reflecteren op de betekenis van geld.

Tip 5: Leg je kind uit dat rijkdom onzichtbaar is

Veel mensen verwarren rijkdom met luxe spullen. ‘Rijkdom is wat je niet ziet. Luxe auto’s en dure kleding tonen geen rijkdom, maar uitgaven,’ schrijft Housel in De Psychologie van Geld. Veel jongeren denken dat financiële rijkdom betekent dat je dure spullen hebt. Maar echte financiële vrijheid gaat over het hebben van geld dat je niet meteen uitgeeft.

Bespreek met je kind dat iemand die in een dure auto rijdt niet per se rijk is. Die persoon heeft het geld immers al uitgegeven. Een echte miljonair kan juist iemand zijn die bescheiden leeft, maar een goedgevulde spaarrekening heeft. Laat ze nadenken over wat ze liever zouden hebben: er rijk uitzien of echt financieel vrij zijn?