M'n spaarkampioen geeft opeens veel geld uit. Hoe komt dat?

Het kan ouders behoorlijk verbazen: een kind dat altijd voorzichtig met geld omging, en nu ineens alles uitgeeft aan snacks, kleding of uitjes met vrienden. Je vraagt je misschien af: waar is die gezonde geldreflex gebleven?

Volgens neurowetenschapper Barbara Braams speelt persoonlijkheid een grote rol in hoe mensen met geld omgaan. ‘De een is van nature zuiniger, de ander geeft sneller uit. In de basis verandert dat meestal niet radicaal. Maar gedrag wel.’

Verandert je kind, of verandert de context?

Het puberbrein is volop in ontwikkeling, maar dat geldt ook voor de omgeving van jongeren. Nieuwe vrienden, een andere groepsdynamiek, veranderende normen.

‘Als het ineens belangrijk wordt om erbij te horen, dan veranderen prioriteiten,’ zegt Braams. ‘Dat zie je bijvoorbeeld als jongeren geld uitgeven aan sneakers, festivals of koffie. Dat doen ze niet omdat ze opeens slordig met geld zijn, maar omdat het sociaal iets oplevert. En soms schuift het spaardoel dan even op.’

Niet alles is impulsief, maar wel anders afgewogen

Pubers doen vaak dingen waarvan volwassenen denken: Heb je daar wel over nagedacht? En soms is het antwoord oprecht: nee. ‘Jongeren zeggen dat ook letterlijk: “Ik dacht er niet bij na.” En dat klopt ook vaak,’ zegt Braams. ‘Maar dat betekent niet dat alles impulsief gebeurt. Soms is gedrag juist gepland.’

In haar boek Het riskante brein schrijft ze over het verschil tussen spontane en berekende risico’s. ‘Straatraces of graffiti spuiten zijn geen impulsen, daar gaat voorbereiding aan vooraf. Maar het zijn wel keuzes die pubers sneller maken dan volwassenen, omdat hun afwegingen anders liggen.’

Uitgeven voor status, niet voor spullen

Voor veel pubers draait geld niet om de aankoop zelf, maar om wat het symboliseert.

Wat op het eerste gezicht lijkt op ‘zomaar geld uitgeven’, kan dus een sociale logica hebben. En juist jongeren die normaal gesproken zuinig zijn, kunnen in zo’n context tijdelijk meer uitgeven dan je van ze gewend bent. Dit hoeft dus niet te betekenen dat hun karakter opeens veranderd is, maar wel dat andere factoren, zoals bij de groep horen, tijdelijk zwaarder wegen.

Wat kun je doen als ouder?

Als je puber plotseling meer geld uitgeeft dan voorheen, is dat niet per se een probleem. Misschien is het een fase. Misschien een experiment. Misschien speelt er groepsdruk mee. Of misschien wil je kind gewoon even wat vaker zichzelf verwennen, ook dat mag.

‘In plaats van meteen te corrigeren, helpt het om nieuwsgierig te zijn,’ zegt Braams. Vraag wat erachter zit. Wat levert het uitgeven op? Hoe voelt het om (even) minder te sparen? En wat zou je de volgende keer anders kunnen doen? Veel jongeren blijken verrassend goed te kunnen reflecteren, als ze die ruimte krijgen.