Opgelicht! Hoe bescherm ik mijn kind tegen online fraude?

1. Geldezel

Grote kans dat je nog nooit van dit woord hebt gehoord. En toch komt het veel voor: volgens de Nederlandse Vereniging van Banken (NVB) is bijna 1 op de 10 jongeren wel eens gevraagd om een ‘geldezel’ te zijn. Vooral kinderen tussen de 10 en 13 jaar zijn vaak slachtoffer.

Criminelen vragen jongeren of ze hun pinpas en pincode even mogen lenen. Vervolgens gebruiken ze hun bankrekening om illegaal verkregen geld door te sluizen. Het zijn vaak vriendelijke jongens die bijvoorbeeld zeggen dat ze een cadeautje voor hun opa willen kopen, maar dat hun bankapp is gecrasht. Jouw kind krijgt de pinpas gewoon terug, soms zelfs met een beloning erbij, en verder is er niets veranderd. Op de rekening staat nog steeds hetzelfde bedrag als eerst. Jouw kind denkt dat hij iemand heeft geholpen, maar ondertussen is er een enorm bedrag op de rekening gestort en weer overgemaakt. Banken merken dit soort verdachte activiteiten met grote geldbedragen snel op. De rekeninghouder wordt verantwoordelijk gehouden, in dit geval dus jouw kind. Die zonder het te weten heeft deelgenomen aan het criminele circuit.

‘De gevolgen zijn ernstig en kunnen je lang achtervolgen,’ zegt Annelou van Noort. ‘Naast een boete krijg je ook een strafblad. Dit betekent dat je bepaalde opleidingen niet meer kunt doen, dat je geen abonnementen meer kunt afsluiten of zelfs geen bankrekening meer kunt openen. Daarom waarschuwen we zo voor deze vorm van fraude.’

Wat kun je doen tegen geldezels?

• Vertel je kind erover

Geldezels worden vaak op schoolpleinen geronseld. Vraag je kind of hij weleens heeft gezien of schoolgenoten werd gevraagd om hun pinpas uit te lenen, of dit zelf heeft meegemaakt. Zo ja, informeer dan meteen de school en de politie. Zo nee, vertel dan over het bestaan van geldezels en maak duidelijke afspraken.

• Maak afspraken over pinpas en pincode

Leer je kind dat hij nooit, maar dan ook nooit pinpas en pincode uit mag lenen. Niet aan een vreemde, ook niet aan een vriend en zelfs niet aan de politie.

• Maak afspraken over (meer) geld

Geldezels krijgen vaak een beloning. Voor 100 euro hoeven ze alleen maar even hun pinpas uit te lenen. Dat klinkt wel heel aantrekkelijk. Spreek met je kind af dat wanneer hij meer geld wil of nodig heeft, hij dit eerst aan jou vraagt. Zo kunnen jullie samen overleggen wat goede manieren zijn om eraan te komen.

2. WhatsApp-fraude

Het appje waarin ‘je zoon’ zegt dat hij in geldnood zit en aan jou vraagt of je geld wilt overmaken, kennen we inmiddels wel. Maar WhatsApp-fraude ontwikkelt zich snel. Wist je dat AI het inmiddels mogelijk maakt om de stemmen van jouw familieleden na te bootsen? Zo denk je echt dat het je zoon of dochter is die jou een voicebericht stuurt.

Ook tussen jongeren onderling vindt WhatsApp-fraude plaats. En dat gebeurt steeds slimmer. Criminelen volgen alles online, dus ook op sociale media. ‘Als jouw kind op Instagram zet dat hij bij een festival staat, dan kunnen criminelen een appje te sturen namens een vriend: “Hee, ik sta bij de bar, maar mijn pinpas doet het niet. Wil je even voorschieten?” Zonder nadenken tikt jouw kind op dat linkje, waarna oplichters bij de bankgegevens kunnen. Het gebeurt razendsnel, ze weten precies hoe ze het moeten spelen,’ zegt Annelou van Noort.

Wat kun je doen tegen WhatsApp-fraude?

• Maak afspraken binnen het gezin

Spreek met elkaar af om nooit geld over te maken zonder telefonisch contact. Krijg je een betaalverzoek via WhatsApp, bel dan de afzender. Als het nummer nep is, nemen ze niet op.

• Gebruik een codewoord of -vraag

Twijfel je of een bericht echt is? Spreek dan een codewoord af dat je kunt sturen, of een vraag waarvan het antwoord alleen binnen jullie gezin bekend is.

3. Phishing

Bij phishing denken we aan een mail met 25 spelfouten die in je spam terechtkomt, en die je dus makkelijk kunt negeren. Maar oplichters gaan tegenwoordig sluwer te werk. De term phishing verwijst naar het ‘vissen’ naar jouw gegevens en dat gebeurt op allerlei manieren. Je krijgt een bericht waarin staat dat je snel via een link je persoonlijke gegevens moet invullen of geld moet overmaken om iets te regelen. Dit kan een mail zijn, maar ook een sms, voicebericht of pop-upmelding. De afzender is jouw bank, een pakketdienst of een andere herkenbare instantie. Jongeren denken het snel af te handelen en de afzender ziet er betrouwbaar uit, dus ze maken het in orde. In werkelijkheid zijn het criminelen die achter hun inlogcodes of pincode proberen te komen.

‘Vooral in december gebeurt dit veel,’ zegt Annelou van Noort. ‘Je krijgt bijvoorbeeld een mailtje van DHL of PostNL waarin staat dat er een pakketje op je ligt te wachten, maar dat je het pas kunt ophalen nadat je een bedrag hebt overgemaakt. De kans is groot dat je rond de feestdagen echt op een pakketje wacht. Criminelen spelen daar handig op in.

Wat kun je doen tegen phishing?

• Reageer niet meteen

In nepmails staan vaak ‘lokkertjes’. Bijvoorbeeld dat je snel actie moet ondernemen vanwege een update, een geblokkeerde rekening of een grote geldprijs. Jouw kind wil dit graag regelen. Vertel dat hij zich nooit moet laten opjagen. Een betrouwbare instantie zal je nooit onder druk zetten, en zal al helemaal niet zeggen dat er iets ergs gebeurt als je niks doet. Financiële instanties en de overheid vragen bovendien nooit om persoonlijke gegevens. Maak je kind hiervan bewust.

• Check de afzender

Leg uit hoe je kind kan checken of een mail echt is. Je kunt de link in de mail kopiëren zonder erop te klikken en invoeren op checkjelinkje.nl. Oplichters maken vaak een website waarvan het adres erg lijkt op de originele website. Bij twijfel kan je kind altijd de organisatie bellen via het telefoonnummer dat bij jullie bekend is.

Wat doe je als je kind opgelicht is?

Heeft jouw kind te maken gehad met online fraude of oplichting? Doe altijd aangifte en meld het bij de Fraudehelpdesk, adviseert Annelou van Noort. ‘Hoe meer meldingen de politie en banken binnenkrijgen, hoe beter ze toekomstige slachtoffers kunnen beschermen.’