‘In 10 dagen stinkend rijk!’ Wat te doen tegen (onzin)reclames?

Onbewust doet reclame wel wat

Wij worden allemaal misleid door reclames. Jij ook, al heb je misschien het idee dat je onzininformatie echt wel kan onderscheiden van echte berichten. Onbewust krijgen we toch bepaalde boodschappen en ideaalbeelden te zien waartoe we ons verhouden.

‘De grootste valkuil van ouders is dat we zeggen: “Trap er niet in, dat is onzin, mensen die dat geloven zijn dom.” Daarmee zetten we een gesprek over reclame meteen klem,’ zegt financieel opvoedexpert Annelou van Noort, die samen met Joëlla Opraus het boek Later word ik rijk schreef over de financiële opvoeding van peuters tot twintigers.

De rol van influencers

Jongeren zijn nieuwsgierig en door het gesprek af te kappen neem je die nieuwsgierigheid niet weg. ‘Wees liever net zo nieuwsgierig en stel vragen,’ zegt Annelou van Noort ‘Als een coach op TikTok een methode belooft waarmee je in 10 dagen rijk kunt worden, vraag dan aan je tiener: hoe denk jij dat dit werkt? Kun je echt rijk worden in 10 dagen? Waarom wil jij eigenlijk rijk worden? En waarom denk je dat deze influencer dit zegt?’

Je kunt het ook omdraaien en je kind in de rol van influencer laten kruipen. ‘Stel dat jij influencer zou zijn, hoe zou jij dit dan aanpakken? Wat zou je doen om zoveel mogelijk boeken te verkopen? Met dit soort vragen breng je het zo belangrijke geldgesprek op gang. Je kunt er dan ook achter komen waarom je tiener bepaalde reclames interessant vindt.’

Misschien zijn deze tips ook iets voor jou:

Word zelf de belangrijkste influencer

‘Als ouder ben je de belangrijkste influencer in het leven van je kind,’ zegt Annelou van Noort. ‘Maar die rol staat onder druk.’ In haar boek citeert ze een onderzoek van consultancybureau Human8 uit 2023. Hieruit blijkt dat Generatie Alpha (geboren vanaf 2010) zich het meest laat inspireren door vrienden (52 procent). Daarna volgen Youtube (38 procent), winkels (36 procent) en pas op de vierde plek worden de ouders genoemd, naast reclame op TV (26 procent).

‘De concurrentie is groot en daarom is onze boodschap: pak je rol als eerste influencer in het leven van je kinderen met beide handen aan en wees betrokken bij hun online leven. Dan zul je zien dat ze ook met jouw filter naar andere influencers gaan kijken en luisteren,’ zegt Annelou van Noort.

Kijk online mee

We leven in een tijd waarin ouders hun kinderen offline relatief beschermd opvoeden. We vinden het spannend om ze alleen naar school te laten fietsen, willen liever niet dat ze gevaarlijke stunts uithalen met hun skateboard en proberen ze te behoeden voor fouten of teleurstellingen op school. Maar online is het een ander verhaal: daar laten we onze kinderen los en hebben we veel minder in de gaten waar ze naar kijken.

‘Kijk mee, zorg dat je weet wat hun favoriete kanalen zijn, praat er met hen over, vraag wat bepaalde woorden en uitdrukkingen betekenen,’ raadt Annelou van Noort aan. ‘Als je aansluiting blijft zoeken met de online wereld, ontstaan er mooie gesprekken met je kind.’

Leer je kind om een detective te zijn

In plaats van klakkeloos scrollen, kun je je tiener uitdagen om psychologische trucjes van webwinkels te ontdekken. Leg uit dat kreten als ‘Beperkte voorraad’, ‘Tijdelijke aanbieding’ of ‘Let op: dit is het laatste exemplaar’ zijn bedoeld om bij jou een gevoel van urgentie te creëren. Vertel ook dat als iets te mooi lijkt om waar te zijn (snel rijk worden), dit meestal ook zo is.

‘Tieners en jongvolwassenen worden op dit gebied vaak overschat. Volwassenen gaan er soms te snel van uit dat ze wel weten dat iets niet echt is of juist wel,’ zegt Annelou van Noort. ‘Blijf het gesprek dus voeren en wees beschikbaar.’

Stimuleer kritisch denken

Je tiener ziet online dagelijks dat influencers, beroemde sporters of miljonairs hun successen delen. Dit lijkt de normale wereld. ‘Leg uit dat op sociale media alleen de uitersten voorbijkomen. We zien enorme successen of juist gigantische blunders, terwijl de meeste mensen gemiddeld zijn,’ zegt Annelou van Noort.

Een leuke manier om je kind kritisch te laten denken, is om samen op zoek te gaan naar ‘Instagram versus reality’-filmpjes. En om bij sommige foto’s of filmpjes vragen te stellen: is deze auto echt van deze meneer, of heeft hij die even geleend voor de foto? Zou het echt leuk zijn om zo vaak in een sterrenrestaurant te eten, of zou die influencer ook wel eens zin hebben in oma’s stamppot? ‘Zo maak je je kind ervan bewust dat een mooi plaatje niet alles vertelt,’ zegt Annelou van Noort.

Stel de vraag ‘Wat is succes?’

Ook een leuk experiment: ontdek samen hoe iemand rijk of bekend is geworden. Je tiener zal snappen dat ‘geld verdienen’ nooit het belangrijkste doel is. Annelou van Noort: ‘Messi was nooit voetballer geworden als hij alleen maar rijk wilde worden. Hij werd voetballer omdat hij het ontzettend leuk vond om te voetballen en dat het liefst de hele dag deed.’

Er is niks mis met het verlangen om rijk te zijn en de vrijheid te hebben om te doen wat je wilt. ‘Maar geef je tiener wel een realistisch beeld mee,’ zegt Annelou van Noort. ‘Vertel bijvoorbeeld dat je hard moet werken als influencer en elke dag filmpjes op moet nemen. Vind je tiener dit wel leuk? Zo niet, zijn er andere manieren om je doel te bereiken?’